Chủ tịch Hồ Chí Minh là người khai sinh nền báo chí cách mạng Việt Nam. Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), báo Thanh Niên do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra số đầu. Đây là tờ báo cách mạng đầu tiên của nước ta. Báo Thanh Niên ra được 88 số, đào tạo 300 cán bộ, phóng viên, do Bác Hồ trực tiếp giảng dạy về nghiệp vụ báo chí và tham gia viết bài. Tiến trình phát triển và trưởng thành của báo chí cách mạng Việt Nam không tách rời sự tổ chức, lãnh đạo và sự quan tâm sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh: một nhà báo vĩ đại
Là người am hiểu tinh hoa văn hóa đông tây, kim cổ và sớm tiếp thụ chủ nghĩa Mác – Lênin, Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh đã thấy rõ sức mạnh to lớn, diệu kỳ của báo chí trong sự nghiệp cách mạng, trong đời sống xã hội và trong việc nâng cao dân đức, dân trí. Với 60 năm hoạt động cách mạng cứu nước, cứu dân, Bác Hồ đã dùng báo chí như một vũ khí sắc bén để đấu tranh với các loại kẻ thù của dân tộc, đồng thời tuyên truyền, động viên, giác ngộ nhân dân làm cách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng XHCN. Bài báo đầu tiên của Bác có nhan đề “Quyền các dân tộc”, với bút danh Nguyễn Ái Quốc, đăng báo Nhân Đạo, cơ quan TƯ của Đảng CS Pháp, ra ngày 18/6/1919. Bài báo cuối cùng của Bác là bài “Thư trả lời Tổng thống Mỹ”, đăng báo Nhân Dân ngày 25/8/1969, tức là trước một tuần ngày Bác đi xa. (Có tài liệu cho rằng: Bài báo cuối cùng của Bác là bài “Nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo dục thiếu niên, nhi đồng”, ký tên CB, đăng báo Nhân Dân, số ra ngày 1/6/1969).
Hồ Chủ Tịch nói chuyện với đại biểu đến dự Đại hội III Hội Nhà báo Việt Nam tháng 9/1962 – Ảnh tư liệu
Là lãnh tụ tối cao của Đảng và dân tộc, bận trăm công nghìn việc quốc kế dân sinh, nhưng trong 50 năm viết báo cách mạng, Bác Hồ đã có trên 2 nghìn bài báo thuộc các thể loại, viết cho hơn 50 tờ báo và tạp chí ở trong và ngoài nước, bằng nhiều thứ tiếng, với trên 50 bút danh (hiện có tài liệu cho biết: Bác Hồ dùng tới trên 100 bút danh). Những bài báo của Bác thể hiện tư tưởng cách mạng, yêu nước thương dân và đạo đức cao cả, với ngôn ngữ giản dị, bình dân, với phong cách đa dạng và hấp dẫn, có sức lay động trái tim và khối óc của hàng trăm triệu người trên toàn thế giới, thôi thúc họ đứng lên làm cách mạng và tiến tới những giá trị cao đẹp Chân – Thiện – Mỹ. Hoạt động cách mạng kiên cường, với tầm trí tuệ trác tuyệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở thành lãnh tụ thiên tài của dân tộc, người chiến sĩ cộng sản lỗi lạc tầm cỡ quốc tế và là một nhà báo vĩ đại, một Danh nhân văn hóa thế giới.
Luận điểm giản dị và nổi tiếng của Bác Hồ về báo chí cách mạng
Chỉ đạo báo chí cách mạng nước ta, Bác Hồ nêu lên một luận điểm nổi tiếng: “Viết để làm gì? – Để giáo dục, giải thích, cổ động, phê bình. Để phục vụ quần chúng” (Xem bài “Cách viết” (1953), in trong “Hồ Chí Minh – Toàn tập”, tập VI, NXB Sự Thật, Hà Nội – 1986, từ trang 443; hoặc xem cuốn Hồ Chí Minh – “Về công tác văn hóa, văn nghệ”, NXB Sự Thật, Hà Nội – 1977). Đấy là tư tưởng chủ đạo của báo chí cách mạng nước ta: Báo chí cách mạng phải phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc. Đấy cũng là chân lý của báo chí cách mạng, là tuyên ngôn của các nhà báo chân chính Việt Nam.
Bác chỉ ra những nhiệm vụ vừa khái quát, vừa cụ thể của các nhà báo, đồng thời đề cao tính trung thực – một đặc trưng quan trọng hàng đầu của báo chí, và đây cũng là sự mở rộng luận điểm nổi tiếng nói trên về báo chí cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Viết để nêu những cái hay, cái tốt của dân ta, của bộ đội ta, của cán bộ ta, của bạn ta. Đồng thời để phê bình những khuyết điểm của chúng ta, của cán bộ, của nhân dân, của bộ đội. Không nên chỉ viết cái tốt mà giấu cái xấu. Nhưng phê bình phải đúng đắn. Nêu cái hay, cái tốt thì phải có chừng mực, chớ phóng đại. Có thế nào, nói thế ấy”. Nói cách khác, Bác phê phán hai khuynh hướng “tô hồng” và “bôi đen” của báo chí nói chung và khẳng định báo chí cách mạng phải phản ánh trung thực hiện thực khách quan – với mục đích: “Để giáo dục, giải thích, cổ động, phê bình. Để phục vụ quần chúng”.
Bác Hồ khẳng định: cán bộ báo chí là “Chiến sĩ cách mạng”
Bác Hồ nói chuyện với các nhà báo (tháng 9/1960) – Ảnh tư liệu
Trong “Thư gửi các họa sĩ nhân dịp triển lãm hội họa năm 1951”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ vai trò của những người cầm bút cách mạng: “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận/ Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy” (Hồ Chí Minh – “Về công tác văn hóa, văn nghệ”, sđd, tr. 32). Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định và đề cao vai trò của người làm báo đối với đất nước và dân tộc, đồng thời ân cần nhắc nhở: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động” (Bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ III của Hội Nhà báo Việt Nam, 8/9/1962; xem: “Hồ Chí Minh – Toàn tập”, tập 10, NXB CTQG, Hà Nội – 2000, tr. 616).
Bác Hồ dạy “cách viết” cho những người làm báo
Là một nhà báo lớn, Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy “Cách viết” (bài giảng của Bác tại Lớp Chỉnh Đảng Trung ương, ngày 17/8/1953 – Xem: Hồ Chí Minh – “Về công tác văn hóa, văn nghệ”, Sđd) cho những người làm báo; trong đó Bác chỉ ra 5 cách tìm tài liệu để viết: “1- Nghe: lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết./ 2- Hỏi: hỏi những người đi xa về, hỏi nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi./ 3- Thấy: mình phải đi đến, xem xét mà thấy./ 4- Xem: xem báo chí, xem sách vở. Xem báo chí trong nước, xem báo chí nước ngoài./ 5- Ghi: những gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã đọc được thì chép lấy để dùng mà viết, có khi xem mấy tờ báo mà chỉ được một tài liệu thôi. Tìm tài liệu cũng như những công tác khác, phải chịu khó”.
Bác còn nhắc nhở: “Phải tránh cái lối viết rau muống, nghĩa là lằng nhằng, tràng giang đại hải, làm cho người xem như là chắt chắt vào rừng xanh”. Bác căn dặn các nhà báo: “Chớ ham dùng chữ (Khái niệm “chữ” ở đây – tức là từ Hán – Việt và tiếng nước ngoài – ĐNĐ). Những chữ mà không biết rõ thì chớ dùng. Những chữ mà ta có, thì phải dùng tiếng ta”. Bác căn dặn các nhà báo phải đề cao tiếng nói của dân tộc, giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt; phải học cách nói, tiếng nói của quần chúng; viết giản dị, dễ hiểu và viết phải “thiết thực”.
Từ những lời Bác dạy, báo chí nước ta ngày càng phát triển, trưởng thành
Từ tư tưởng chỉ đạo báo chí và sự quan tâm chăm sóc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với báo chí và những người làm báo, báo chí cách mạng nước ta đã không ngừng phát triển và trưởng thành. Hiện nay, cả nước có 706 cơ quan báo chí in, 5 báo chí điện tử, 1 hãng thông tấn quốc gia và 64 đài PTTH, với những phương tiện làm việc và kỹ thuật hiện đại, tiên tiến, với đội ngũ hơn 1,2 vạn nhà báo chuyên nghiệp và hàng triệu người viết báo nghiệp dư; trong đó có nhiều nhà báo có tên tuổi. Các giải báo chí địa phương và giải báo chí quốc gia hằng năm phản ánh những tiến bộ, thành quả ngày càng lớn của báo chí cách mạng nước ta. Báo chí cách mạng Việt Nam đã thực hiện tốt sứ mệnh vẻ vang của mình trong công cuộc kháng chiến, kiến quốc và ngày nay đang phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế, có uy tín cao đối với báo chí thế giới. Báo chí thật sự là một lực lượng quan trọng tham gia quản lý đất nước, phản biện xã hội, ổn định tình hình an ninh chính trị, đưa đất nước ngày càng phát triển. Trách nhiệm công dân, chuyên môn nghiệp vụ, vị thế xã hội cũng như đời sống của những người làm báo ngày càng được nâng cao.
Thấm nhuần tư tưởng chỉ đạo báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày nay, trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, trước tình hình chính trị, kinh tế toàn cầu biến chuyển mau lẹ và phức tạp, những người làm báo nước ta đang tích cực học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, học tập “Cách viết” của Người, ra sức phấn đấu nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để làm tròn sứ mệnh đối với Tổ quốc và nhân dân. Tất cả những điều đó, đang được các nhà báo nỗ lực thể hiện ở sự sáng tạo, ở chất lượng và hiệu quả cao của các tác phẩm báo chí.
ST
Chương trình phát thanh ngày 20/4/2024
Đang Online: 328
Tổng số truy cập: